Zonder Europese defensie-unie wordt Europa een prooi voor Poetin
De mogelijkheid dat Donald Trump terugkeert naar het Witte Huis veroorzaakt onrust in Europa. De Republikeinse partij is meer isolationistisch dan de Democratische partij van de huidige Amerikaanse president Joe Biden. Veel Republikeinen vinden dat Europa het conflict met Rusland zelf maar moet oplossen. Trump verkondigt al langer dat de Europese landen te weinig steun geven aan het NAVO-bondgenootschap. Trump heeft aangegeven de Amerikaanse steun aan Oekraïne te willen gaan afbouwen. Het draagvlak voor de Amerikaanse steun aan Zelensky slinkt.
Dat is niet zonder risico voor Europa. Trump denkt alleen aan de volgende verkiezingen en kijkt niet ver vooruit. Waarschijnlijk is dat bewust om crisisgevoelens te onderstrepen en mensen te laten verlangen naar het verleden: ‘make America great again’. Gevoelens van stilstand en crisis bevorderen het populisme (eurocrisis, bankencrisis, migratiecrisis, coronacrisis, woningcrisis, stikstofcrisis etc.). Niet moet worden uitgesloten dat Trump als president Amerika zal terugtrekken uit Europa.
Vanwege de Republikeinse aarzelingen om Zelensky volop te steunen, mist Kyiv nu Amerikaanse leveringen van munitie. Zonder voldoende munitie kan Oekraïne de oorlog gaan verliezen. Daarom moet Europa wakker worden en opstaan. Niet zonder reden waarschuwen generaals in Europa voor een dreigende oorlog met Rusland. Europa moet meer investeren in een eigen defensie en minder afhankelijk worden van Amerika en Rusland, waarbij Rusland erop uit is om Europa te destabiliseren. Poetin wil de oude grenzen van het Russische tsarenrijk herstellen. Als deze moderne tsaar niet wordt gestopt in Oekraïne kan het gebeuren dat Rusland de Baltische landen entert. Als Amerika inderdaad de stekker uit de NAVO trekt zal Zelensky meer munitie van Europa komen vragen. Hoewel in veel Europese landen de defensie-uitgaven zijn verhoogd, is het de vraag of voldoende munitievoorraad beschikbaar is.
Wanneer de Amerikaanse zorg voor de veiligheid van Europa wegvalt, gaat Europa afglijden. Dan dreigt een rijk in verval. Heeft Europa voldoende slagkracht zonder Amerika? Blijft er in Europa voldoende ruimte voor de zware industrie zoals bijvoorbeeld een bedrijf als Tata Steel aan de Noordzee om staal te produceren? Of moet Europa het oorlogsmateriaal in Amerika kopen? Beseffen de EU-burgers dat een Europa zonder een Amerikaanse paraplu wel een heel makkelijke prooi wordt voor een agressieve dictator als Poetin? Een oplossing lijkt het optuigen van een Europese defensie-unie. Daarbij is meer samenwerking nodig tussen Europese overheden en grote Europese bedrijven die scherp kunnen concurreren met Chinese en Amerikaanse bedrijven. Dat zal ook staatssteun vereisen. Staan de Europese Commissie en de lidstaten gereed om dat aan te sturen in naam van het algemeen belang? Wie neemt het initiatief? Frankrijk?
Door een mogelijke terugkeer van Donald Trump als president dient Europa zich voor te bereiden op een periode zonder een dominerend Amerika. Als Poetin na de Amerikaanse verkiezingen bijvoorbeeld een deal maakt met de Hongaarse premier Victor Orbán, bijvoorbeeld over het stationeren van Russische troepen in Hongarije, is het de vraag of het Trump iets kan schelen. Daarom moet Europa snel opstaan en de eigen broek optrekken. Voorkomen moet worden dat Europa politiek en economisch gaat afglijden. Er staat veel op het spel. Want Europa is waardevol en heeft recht op bescherming. Ondanks de Brexit willen meerdere landen graag lid worden van de Europese Unie. Wanneer Trump weer in het Witte Huis komt en Amerika zich terugtrekt uit Europa, dan is het zaak dat de Europese Unie daar multilateraal op reageert. Dat de lidstaten van de Europese Unie niet vervallen tot bilaterale afspraakjes over defensie met Amerika. Want dan zal de Europese Unie als blok uit elkaar vallen. Vanwege de toegenomen dreiging door Poetin en Trump is samenwerking tussen de lidstaten van de Europese Unie belangrijk dan ooit. In een geopolitieke storm gaan de 27 lidstaten het alleen zeker niet redden.
Amsterdam, 17 maart 2024
Jan Willem Sap
Voorzitter VDE