Een veilige discussie over Gaza
De impact van de oorlog in Gaza op het al langer bestaande jihadisme is zo groot, dat de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid het dreigingsniveau van een terroristische aanslag in Nederland onlangs heeft verhoogd van 3 (aanzienlijk) naar 4 (substantieel). Is het aan het eind van 2023 nog wel mogelijk om een veilige discussie te hebben over Gaza? Dat kan alleen als sprake is van een respectvolle dialoog.
Hoe complex de materie ook is, over bepaalde zaken zal men het snel eens moeten zijn. Iedere barbaarsheid moet worden afgekeurd. De aanslag van 7 oktober 2023 door Hamas was afschuwelijk. De reactie van Israël, de bombardementen op Palestijnse burgers, is ook afschuwelijk. Zijn de Israëliërs in een zorgvuldig opgezette val getrapt? Bij de organisatie van een discussie in Nederland is de PLO-vlag acceptabel, is de Israël-vlag acceptabel, maar is de Hamas-vlag niet acceptabel, zoals ook de vlag van IS niet acceptabel is vanwege de link met terrorisme. Een korte leus zoals ‘From the River to the Sea, Palestine will be free’ kan enerzijds worden verkondigd als een dichterlijke vorm van gewenste zelfbeschikking, maar erkend moet worden dat de leus, gezien de moeilijke context voor Joden in het Midden-Oosten, wel degelijk ook antisemitisch kan worden uitgelegd, bijna alsof Joden daar niet zouden mogen bestaan. Daarom is het beter die leus niet te laten klinken in een discussie op neutraal terrein. Het ligt te gevoelig vanwege de link met het antisemitisme.
In het belang van een respectvolle dialoog moet er op worden gelet dat bij een discussie de uitgenodigde sprekers met naam bekend zijn, dus anonieme en gemaskeerde sprekers zijn onacceptabel. De sprekers moeten ervan blijk geven goed geïnformeerd te zijn en kennis hebben van de geschiedenis en de huidige context van het gewelddadige conflict. De waarheid is dat veel mensen met een mening niet beschikken over de juiste kennis. Enkele persoonlijke ervaringen zijn niet voldoende. Het doel van zo’n discussie moet zijn de verschillende perspectieven aan de orde te laten komen. Daarbij is belangrijk dat er empathie wordt getoond voor alle betrokken partijen. Los van verschillen in politieke ideologie en religie, dient er volop ruimte te zijn voor het erkennen van de verschrikkingen van het menselijke leed.
Groepen behoren niet over één kam te worden geschoren; de Joden; de Palestijnen, de moslims. Er zijn ook Joden die demonsteren tegen leider Benjamin Netanyanu. Er zijn ook Palestijnen die niets hebben met Hamas. Blijf steeds genuanceerd. Harde kritiek op aspecten van het beleid van de staat Israël is niet per definitie als antisemitisch te beschouwen. Als er inhoudelijk wordt gesproken moet duidelijk zijn waar het specifiek over gaat, bijvoorbeeld de concrete aanslag van 7 oktober 2023 door Hamas, of een bombardement door Israël op een bepaald ziekenhuis in een bepaalde periode na die aanslag. Dus niet alles op één hoop gooien of direct verbinden met gebeurtenissen uit een vervlogen verleden, want dan loopt een discussie al gauw vast. Hoe algemener de discussie, hoe slechter.
Bij een respectvolle dialoog dient men open te staan voor andere meningen. Zoveel mogelijk mensen moeten de kans hebben om zich te uiten. Dat vereist bij iedereen een actieve luisterhouding. Het gaat erom elkaar goed te begrijpen en om van elkaar te leren, niet om beslist een discussie te willen winnen. Het moet meer gaan om wederzijds begrip en verbinding dan om puur activisme. Meer om de argumenten dan om maar wat door de zaal roepen. Door de voorzitter moet sterk worden gelet op het taalgebruik. Provocerend taalgebruik moet worden vermeden. De termen behoren neutraal en respectvol zijn, juist bij een emotioneel debat. Als er in de dialoog tekenen van escalatie zijn, mensen lijken elkaar te lijf te willen gaan, of de emoties anderszins gaan oplopen, is het beter om te gaan pauzeren of stoppen of een nieuw onderwerp aan te snijden. Aanvaard moeten worden dat het onwaarschijnlijk is dat men het over alles eens zal worden, als men elkaar maar wel beter leert te begrijpen. Tenslotte is het mooi als de discussie kan uitlopen op een aantal gemeenschappelijke waarden of doelen. Bijvoorbeeld het voorkomen van het treffen van onschuldige burgers.
Jan Willem Sap
Voorzitter VDE
Amsterdam, 18 december 2023