Naar aanleiding van de Frans-Duitse voorstellen betreffende de eurocrisis kopt de NRC van 17 augustus 2011 ‘Opmaat naar een superregering’. De wens is hier vader van de gedachte. Sinds kort heeft deze krant – en zij niet alleen – de Euroscepsis laten varen. Wie een munt wil, moet ook een regering willen die het economisch-financiële beleid bepaalt. Dat is het nieuwe adagium. Want – zo is gebleken – bij gebrek aan centrale daadkracht ebt het vertrouwen van de geldschieters weg. Deze diagnose is juist, maar de ‘feitelijke economische regering’, zoals de krant de plannen van Merkel en Sarkozy verwelkomt, is niet ‘feitelijk’, ze is schijn. Immers, deze regering bestaat uit de ministers van financiën die elk een vetorecht hebben en alleen verantwoording verschuldigd zijn aan hun eigen nationale parlement. Dat is de zogeheten intergouvernementele of interstatelijke procedure die daarom geen daadkracht heeft en geen regering mag heten. Die zogenaamde regering zou moeten toezien op de begrotingsdiscipline en andere nationale financieel-economische grootheden, en zou bij gebleken zwakte moeten straffen. Wie daarin gelooft, vergeet dat, als het er op aan komt, dit soort afspraken altijd worden geschonden. Frankrijk en Duitsland stonden eerder voor in de rij. En dat is maar goed ook, zoals tijdens de recente creditcrisis weer is gebleken. Zonder de schulden die toen zijn gemaakt, zou het economisch heel wat slechter zijn gegaan.
Goed beschouwd zijn de plannen van Merkel en Sarkozy een soort van wensdenken waar de ‘financiële markten ‘ – anders dan de NRC – niet van onder de indruk bleken. Ook de Nederlandse regering was niet geschokt. Zij is een verklaarde tegenstander van een feitelijke Europese regering en koestert wat haar nog rest aan nationale soevereiniteit. Zij kon tevreden zijn. Premier Rutte verwelkomde de voorstellen en herhaalde nog eens de ongefundeerde wens om streng te straffen – gelijk zijn Engelse collega Cameron de recente onlusten bestrijdt. Het ongelijk van de NRC is overigens erg genoeg. De sancties van Merkel en Sarkozy zijn rigide juridische regels die in de plaats worden gesteld van beleid dat naar zijn aard flexibel is en het daarom van die regels wint – als het er op aan komt. Die sancties helpen dus niet. Beter ware het om enerzijds inderdaad de nationale begrotingen tot evenwicht te verplichten en anderzijds een Europese begroting te genereren die niet per se in evenwicht hoef te zijn en dus met verstand kan reageren op de economische ontwikkeling. Dat doet een echte Europese regering die er niet komt. En waarom niet? Omdat de rijke landen niet voor de arme willen betalen? Onzin, dat doen ze nu al, via het noodfonds, en dan niet meer en waarschijnlijk minder, omdat de nationale begrotingen in evenwicht moeten zijn en alleen de Europese begroting mag variëren.
Dus blijft de vraag waarom die Europese regering er niet komt. Omdat politici denken dat hun kiezers vrezen wat niet waar is? Daar zit veel in. Die politici tonen gebrek aan leiderschap om op kardinale momenten de bevolking voor te gaan op de weg die naar een oplossing leidt. Maar hoe zo oplossing? Kijk naar de VS waar een economische regering heerst. Zie hoe zwak daar de daadkracht is, hoe groot het tekort en hoe gering de groei. Dat is waar. De VS is een federale staat waar – afgezien van de militaire functie – het centraal gezag betrekkelijk zwak is. Maar let wel, dat zwakke gezag is vele malen sterker dan het centrale gezag in Europa dat hier simpelweg ontbreekt. Toch zal dat Europese gezag er ooit komen, als er tenminste tijd van leven is. Steeds opnieuw zal het onvermogen van een ‘markt zonder staat’ tot onheil leiden. Nu is het de munt, maar later weer de gezondheid van mensen en andere dieren, of het milieu, de energievoorziening, immigratie en asiel. Het is als een veenbrand. Het vuur is nog niet gedoofd of op een onvermoede plek slaat de vlam weer in de pan. Een Europese regering is geen wondermiddel, dat is bekend, maar daar zonder blijft het in Europa zeker branden.
Paul Kapteyn
Voorzitter Vereniging Democratisch Europa
www.democratisch-europa.nl