Verder met Brexit – Jan Willem Sap
Verder met Brexit is ook de schuld van de Europese Unie
Door Jan Willem Sap
Als de Europese Unie een politiek wenselijk project start, gaat men de weg op terwijl de auto nog niet goed in elkaar zit. Eenmaal onderweg duiken al snel hindernissen op. De auto maakt een botsing of glijdt van de weg. Na veel geharrewar worden noodverbanden aangelegd om de crisis te bestrijden, zoals de bankenunie en de Turkije-deal. Hoewel de auto na een tijdje weer verder kan rijden, blijft bij de meeste burgers een negatief gevoel hangen.
Met het voorlopige akkoord dat premier Theresa May en de Europese Unie hebben gesloten komt Brexit helaas dichterbij. Omdat de soevereiniteit van het Britse parlement een voorbeeld is voor de hele wereld, maakt het een merkwaardige indruk dat de beslissing om te vertrekken is genomen in het referendum van 23 juni 2016 met 52 procent tegen 48 procent. Zoiets als het uittreden uit de Europese Unie, waar Schotland, Noord-Ierland en de City of London niet blij mee zijn, dient te worden beschouwd als een herziening van de constitutie. Vraagt dat niet om een zwaardere meerderheid? Gezien het in Engeland gebleken gebrek aan kennis over de Europese Unie lijkt een tweede referendum verdedigbaar.
Dat de Britten problemen hebben met steeds verdergaande Europese integratie was al jaren bekend. In het Verenigd Koninkrijk, dat het beste kan worden beschouwd als een schip, spreekt zoiets als een ‘steeds hechter verbond’ niet aan. Toen na de val van de Berlijnse Muur werd geprobeerd het herenigde Duitsland te integreren in een meer politiek Europa, is dat met de euro gelukt. Maar een teken aan de wand was al dat de Britten niet mee wilden doen. Politiek mocht de euro wenselijk zijn, in de latere economische crisis kwamen de structurele zwakten van de EMU bovendrijven. Om dat te herstellen waren hersteloperaties nodig. Die brachten uiteindelijk de noodzakelijke solidariteit met meer gemeenschappelijk economisch beleid, de budgettaire unie en de bankenunie. Zwakke landen als Ierland, Griekenland en Portugal werden gered van de ondergang. Want een overheid behoort een kwetsbare regio aan de rand niet te laten stikken. Wanneer de beslissing van de centrale overheid om hulp te geven te lang duurt, neemt het wantrouwen toe, waar het populisme dankbaar van profiteert.
Migratiechaos
Het Europese project van de interne markt, de ruimte zonder binnengrenzen, heeft welvaart gebracht. Maar het werkt alleen als de buitengrens van de Europese Unie wordt bewaakt. Zonder een gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid is een paspoortvrijezone niet te handhaven. De pechfactor bij het Britse referendum was de aanwezigheid van kampen met gelukszoekers in Calais. Zij stonden te trappelen van ongeduld om het begeerde land van Harry Potter binnen te gaan. Voor veel Britten vormden de beelden van mensen die vrachtwagens enterden de bevestiging van een spookbeeld. Wat als daar terroristen bij zitten? Tijdens het referendum was sprake van een migratiechaos door de slechte bewaking van de buitengrenzen van de Europese Unie. Dat is de belangrijkste reden dat de Britten de controle terug willen. Europese burgers voelen niets voor onwettige migratie.
Intussen zijn de verhoudingen in Londen volledig gepolariseerd. Theresa May heeft haar eigen strategie om politiek te overleven. Maar een wijs besluit, ziet ver vooruit. Structurele zwakten in de regelingen van de eurozone, de migratie, de bestrijding van het terrorisme en Brexit zullen al snel worden getest. Na de Brexit is de Unie juridisch verplicht zich te richten op het handhaven van goede betrekkingen met ‘Global Britain’ in een ruimte van welvaart en goed nabuurschap. Dit wordt versterkt door de verhouding tussen Ierland en Noord-Ierland. Uit principe behoort de Europese Unie daarom te sturen op een zachte Brexit. Er zijn teveel kabels en afhankelijkheidsrelaties in het geding. Ten dienste van de goede betrekkingen zouden de regeringsleidersleiders en instellingen van de Europese Unie tegenover de Britten wel openlijk moeten erkennen onvoldoende te hebben doorgepakt bij de bewaking en controle van de buitengrenzen van de Unie.
Jan Willem Sap is voorzitter van de Vereniging Democratisch Europa
Amsterdam, 22 november 2018