Verenigd Koninkrijk verloren – Jan Willem Sap
Het is bekend dat de Britten van een gokje houden. Maar de voorstanders van Brexit hebben wel een erg groot risico genomen. Nadat de Britse regering in 2017 aankondigde de relatie met de Europese Unie te willen beëindigen – alles is nog steeds gericht op 30 maart 2019 – kan worden vastgesteld dat een vertrek uit de Europese Unie geen simpele actie is. Dat komt door de geschiedenis en de aanwezigheid van banden die al decennia bestaan. Veel Britten mochten tijdens de Leave-campagne in 2016 graag wegdromen over absolute soevereiniteit en een volledig herstel van nationale controle. Dit is op zichzelf merkwaardig in een tijd van steeds meer globalisering en internationale coöperatie. Veel Engelsen werden meegelokt door de nationalistische tonen van de fluit van Boris Johnson, de moderne versie van de rattenvanger van Hamelen. Veel Britten waren gaan geloven in een vrij en machtig Verenigd Koninkrijk. De tijden van het Britse wereldrijk zouden terugkeren.
De welbespraakte voorstanders van een vertrek uit de Europese Unie geven echter telkens blijk van een totaal gebrek aan inzicht in de consequenties van jarenlange economische samenwerking. Economische feiten en regels zijn veel harder dan politieke praatjes rond negentiende-eeuwse luchtkastelen. Een vertrek uit de Europese Unie in combinatie met een soepele handel met de lidstaten van de Europese Unie, zoals Brexit wordt verkocht, is niet realistisch. Daarom lijken de Britten nu tijdelijk deel te blijven uitmaken van de douane-unie. Dit is een gebondenheid aan Europeesrechtelijke regels zonder zeggenschap. Was dit de bedoeling van de Britse Conservatieven? Of het nu bewust of onbewust is geweest, het lijkt er steeds meer op dat de Britse regering de eigen burgers, in de aanloop naar het referendum in 2016, niet van de juiste informatie heeft voorzien. Dat pleit serieus voor een tweede referendum, hoewel men ook kan begrijpen dat de Britten daar bij de huidige polarisatie even geen behoefte aan hebben.
Voor de Europese Unie is het vertrek van de door eigen politici bedrogen Britten een verdrietige zaak. De economische en politieke toekomst van het Verenigd Koninkrijk staat op het spel, dat zich straks moet uitleveren aan de Amerikaanse president Donald Trump. Nu de eis dat er geen harde grens komt tussen Ierland en Noord-Ierland deel uitmaakt van het uittredingsverdrag, heeft Ierland, als lidstaat van de Unie, een bijzonder sterke positie gekregen inzake de juridische gevolgen van Brexit, waar het Verenigd Koninkrijk terdege rekening mee moet houden. Tevens is vastgelegd dat het Verenigd Koninkrijk niet mag doen aan ondermijning van milieu- en belastingregels. Hopelijk kan de chaos van een no deal worden voorkomen. De zekerheid van heel wat families staat op het spel. Binnen de Europese Unie kan Brexit leiden tot meer inhoudelijke verdieping en overeenstemming over de werking van de sociale markteconomie.
Jan Willem Sap is voorzitter van de Vereniging Democratisch Europa.
Amsterdam, 21 december 2018
