De noodzaak van een sterk Europees leger
De noodzaak van een sterk Europees leger
Na eerder uit de handen van Vladimir Poetin de Orde van Verdienste voor het Vaderland te hebben ontvangen, heeft de populaire Russische zangeres Alla Poegatsjova nu partij gekozen tegen repressie en oorlog. Door de oorlog is Rusland veranderd in een pariastaat en verslechtert het leven van de burgers. Russen sterven in Oekraïne voor ‘denkbeeldige doelen’. Dit is slechts één van de vele tegenslagen waardoor Vladimir Poetin steeds meer in het nauw raakt. Economisch en technologisch ligt hij mijlenver achter op de Europese Unie en straks komt de winter. Daarom wil Poetin nu vaart maken. Door middel van nepreferenda wil hij de Oekraïense regio’s Loehansk, Donetsk, Cherson en Zaporizja annexeren. En hij dreigt opnieuw met de inzet van kernwapens. Eerder dreigde hij met gevolgen ‘groter dan je ooit in de geschiedenis hebt gezien’.
Door in te zetten op de annexatie van Oekraïense regio’s en het dreigen met kernwapens denkt Poetin al bluffend dat het Westen zal terugdeinzen. Dat hij zijn gang kan blijven gaan. Poetin blijft illustreren geen enkel respect te hebben voor de territoriale integriteit van Oekraïne. Als president van Rusland behoort hij zich in te zetten voor de ontwikkeling van vriendschappelijke betrekkingen tussen volken, gegrond op eerbied voor het beginsel van gelijke rechten en zelfbeschikking der volkeren. Een land kapot maken is daar het tegenovergestelde van. Doordat Rusland ook lid is van de Veiligheidsraad, geldt voor de Russen in beginsel ‘noblesse oblige’. Maar het tegendeel blijkt. De Oekraïense regio’s kunnen internationaalrechtelijk niet worden erkend als behorend tot Rusland, welke uitslagen die nepreferenda ook opleveren, omdat de keuzes niet in vrijheid kunnen worden gemaakt. Als reactie op de chantage door Poetin heeft premier Rutte aangegeven dat het dreigen met kernwapens ons nu redelijk ‘Siberisch’ moet laten. Angst is inderdaad geen goede raadgever.
Mobilisatie
Om vaart te maken wil Poetin het aantal Russische soldaten in Oekraïne fors uitbreiden. Er zijn daar nu ongeveer 200.000 Russische soldaten, waaronder veel veroordeelde misdadigers uit de gevangenissen en Tsjetsjeense huursoldaten. Poetin heeft zijn leger niet goed in de hand. Dat blijkt wel uit de gepleegde misdaden tegen de menselijkheid. Met de nieuwe Russische mobilisatie wordt gesproken van 300.000 extra soldaten, vaak mensen zonder oorlogservaring. In potentie betreft het besluit van Poetin om over te gaan tot een gedeeltelijke mobilisatie veel meer mensen, ja zo’n 25 miljoen burgers die eventueel gemobiliseerd kunnen worden. Maar is iedereen gemotiveerd mee te doen aan repressie buiten de eigen grenzen? Het toevoegen van extra soldaten moet ook allemaal logistiek worden georganiseerd. De aanvoerlijnen zijn kwetsbaar. Het zal leiden tot meer terreur en meer doden, ongezien sinds de tijd van de Tweede Wereldoorlog.
Door het besluit tot mobilisatie heeft Poetin de oorlog bij veel Russische gezinnen gebracht. Daardoor zal de interne kritiek gaan toenemen, niet meer van mensen als Aleksej Navalny alleen. Vanwege het besluit van Poetin zijn Russen de straat opgegaan om te demonstreren tegen de mobilisatie. Dat is bijzonder, want als ‘staatsvijand’ kan je leven onmogelijk worden gemaakt. De uitspraak van Alla Poegatsjova getuigt van moed. De mobilisatie in Rusland maakt duidelijk dat de eerdere leugen, dat bij de inval in Oekraïne slechts sprake was van een speciale operatie, niet meer is vol te houden.
Daarom zal er echt iets moeten gaan gebeuren tegen het verder terroriseren van steden door de Russen, tegen de oorlogsmisdaden. Ook Oekraïense burgers hebben er in Europa recht op om te wonen en te werken in een veilige stad. Als er steeds bommen uit de lucht vallen op hun woonhuizen, scholen, theaters en ziekenhuizen lukt dat niet. Daarom moet er meer worden gedaan om de Oekraïense burgers te beschermen, meer dan alleen welkome opvang in omliggende landen in de regio. Wat als Rusland chemische en biologische wapens gaat inzetten, of zelfs kernwapens? Het verlangen naar het instellen van een humanitaire no-fly zone boven Oekraïne is daarom niet onbegrijpelijk. Het kan een ‘gamechanger’ zijn, omdat het dwingt tot handhaving gericht op het stoppen van de oorlog. We schieten niet op Russen tenzij zij schieten op mensen die wij beschermen. Maar een probleem is dat de oorlog vooral over de grond gaat en raketten en bommen worden geschoten vanaf Russisch grondgebied. Daarnaast ligt escalatie op de loer en er moet ook worden geprobeerd een Derde Wereldoorlog te voorkomen.
Het antwoord van de internationale gemeenschap op de ongeoorloofde annexatie van de Krim door Poetin in 2014 is te slap is geweest. Na die inname is Poetin gaan denken dat er van alles mogelijk is tegen het als fascistisch ‘geframede’ Kiev. Op de Krim heeft Poetin opdrachten gegeven aan gemaskerde ‘groene mannetjes’ zonder insignes, maar dat bleken gewoon Russische militairen. Veel sancties sinds 2014 waren onvoldoende effectief. De Europese Unie vindt het moeilijk om een antwoord te geven op het platte machtsdenken van het Kremlin. Sinds de jaren vijftig en zeker sinds de val van de Berlijnse Muur (1989) is men in Europa steeds meer gaan denken in termen van interne markt, gedeelde rechtsordes en mensenrechten: vrije handel en wandel. Men mag daar zelf best zo over denken. De vraag is echter of anderen als de Russen dat ook willen begrijpen en aanvaarden. De Europese Unie zal daarom meer moeten werken met de inzet van macht en afschrikking om vrijheid, democratie en rechtsorde te garanderen, of men dat machtsdenken nu leuk vindt of niet. De Europese Unie moet meer militaire capaciteit opbouwen.
Sinds enige tijd probeert het Kremlin de Russische bevolking te laten denken dat Russische soldaten in Oekraïne aan het vechten zijn tegen Amerikanen, Britten en de burgers van de lidstaten van de Europese Unie. Dat men het geopolitieke opschuiven van het Westen moet ombuigen. Maar de Oost-Europese landen hebben vrijwillig gekozen voor lidmaatschap van de NAVO en de Europese Unie. De start van het lidmaatschap van Oekraïne van de Europese Unie zal nog wel lange tijd duren, want het land is nog instabiel. Maar het perspectief is gegeven, een duidelijke zet op het schaakbord tegen Poetin.
Europees leger
Ondertussen blijkt uit alles dat het Westen niet uit is op een rechtstreekse oorlog met Rusland. President Volodymyr Zelensky van Oekraïne krijgt alleen hulp en wapens uit het Westen zolang hij Russisch grondgebied niet gaat aanvallen. Dat is politiek wellicht begrijpelijk, maar ook lastig. Is het vol te houden? Want in militair opzicht is vaak de aanval de beste verdediging. Kunnen we blijven toekijken als de Russen steeds mensenrechten blijven schenden? Is het nodig om de Russen eens goed te laten merken dat de NAVO en de Europese Unie bereid zijn tot het strategisch inzetten van zinvol geweld? Bijvoorbeeld een Europees leger met vredebewarende troepen naar Oekraïne sturen onder bescherming van vliegtuigen van de NAVO, om de orde te herstellen, zodat ook de Krim geen veilige haven meer is voor Russische lanceringen? Het nemen van harde maatregelen tegen rechtsovertreder Rusland door een Europees leger vereist formeel een machtiging van de Veiligheidsraad en raakt het geweldsverbod. Toch is van groot belang dat de Russische pogingen tot annexatie met wortel en tak worden uitgeroeid. Anders kan Europa zich nooit weer veilig voelen. Poetin moet leren dat hij niet straffeloos tekeer kan gaan. Anders zullen dictators over de hele wereld beginnen te annexeren.
Intussen is Zelensky hier een held geworden, een vechter voor democratie in Europa. Veel mensen in de Europese Unie steunen hem. Burgers van de Unie worden via de media rechtstreeks aangesproken door Zelensky in nood. Er is daardoor een breed draagvlak ontstaan voor het steunen van de strijd van hem en zijn volk. Duitsland gaat een meer militaire rol oppakken. Ook neutrale landen kiezen nu voor de NAVO. Door de crisis wordt de Europese Unie steeds meer een eenheid. Het zijn altijd crisissituaties geweest waar de Europese Unie, na enige tijd, sterker door wordt.
Sinds 2014, de annexatie van de Krim door Rusland, wordt steeds gevraagd of de Europese Unie eindelijk eens kan opstaan. Waarom is nagelaten om sinds 2014 een sterk Europees leger te ontwikkelen? De Russen hebben besloten hun leger fors uit te breiden. Wat gaan de lidstaten van de Europese Unie nu doen? Ook meer soldaten opleiden? De harde les sinds 2014 is dat de Europese Unie uit moet stralen bereid te zijn om zo nu en dan machtsmiddelen in te zetten, om meer statelijk te handelen, of het nu gaat om de euro, vluchtelingenstromen, een pandemie, de handhaving van de eisen van de democratische rechtsstaat of te kunnen reageren op agressie door een dictator. De burgers van de Unie willen langzamerhand ook wel eens een krachtige EU-actie zien tegen Poetin. Dat Poetin het in zijn hoofd heeft gehaald om te durven annexeren komt omdat hij geen respect heeft voor de Europese Unie, iets dat ook speelde bij Trump en Xi Jinping van China. Het is tijd dat dit gaat veranderen. De Europese Unie, met in veiligheidszaken Frankrijk voorop, moet uitstralen dat er niet valt te spotten met de Unie, ook in militair opzicht. Want er zijn nu eenmaal giftige wereldspelers die helemaal niet denken in termen van meer vrede, markt en mensenrechten.
Jan Willem Sap
Voorzitter VDE
25 september 2022