Date:May 10, 2023

Vechten aan de frontlijn voor de idealen van Europa

Met de Russische agressie sinds februari 2022 is er een einde gekomen aan een periode van relatieve ontspanning in Europa. Na de val van de Berlijnse Muur (1989) leek immers de ‘eeuwige vrede’ te zijn aangebroken. In de jaren negentig nam de welvaart toe door de steeds groter wordende interne markt van de Europese Unie. Er was wel een conflict in voormalig Joegoslavië, maar liberalisme en democratie hadden duidelijk gewonnen. De westerse tanks werden verkocht, zij leken niet meer nodig. De Europese Unie presenteerde zich als ‘soft power’. Heeft de Europese Unie voldoende ‘power’ om het verschil te kunnen maken in de strijd tussen goed en kwaad?

Inmiddels is iedereen wakker geschud door de ‘agressor’ in Moskou. Op 8 mei 2023 vernietigden Russische rakketten een opslagplaats van humanitaire goederen van het Rode Kruis. Het is tekenend dat president Zelensky van Oekraïne zich gedwongen voelt om het Rusland van Poetin te vergelijken met het Duitsland van Hitler. President Zelensky sprak over het fascistische regime in Moskou dat uit is op slavernij en vernietiging. Hij deed dat in een toespraak ter gelegenheid van de capitulatie van nazi-Duitsland in 1945, ongeveer tachtig jaar na de Tweede Wereldoorlog.

Vanwege de aanhoudende Russische aanvallen zijn Europese burgers meer belang gaan hechten aan bescherming tegen de kwade krachten in de wereld. Of het nu gaat om oorlog, energieprijzen of inflatie, dit besef zal leiden tot andere accenten in de politiek. Al langer is bij mensen sprake van angstgevoelens door terroristische aanslagen (sinds 11 september 2001), de financiële crisis (2008) en de mondiale pandemie (COVID-19). Mensen hebben behoefte aan veiligheid en zekerheid, een stil en gerust leven. Zij willen houvast, zowel aardse en materiële zekerheid als zingeving en spiritualiteit. Zij voelen zich soms wat depressief en veren pas op bij een bezoek aan een museum, een kerkdienst, het theater, een voetbalwedstrijd in een stadion of bij een popconcert. Want dan kan men los gaan, dan kan men zingen, klappen en juichen voor de godenzonen of -dochters, blijkbaar toch een menselijke behoefte. Als dat niet meer lukt, bijvoorbeeld in de coronaperiode, lopen mensen bij wijze van spreken met hun hun ziel onder de arm naar een psycholoog. Zij geven aan iets te missen, zoals verbinding met anderen, een gemeenschappelijk doel, contact met iets verhevens, een aansprekend ideaal. Kunst, sport en godsdienst kunnen dit bieden. Dit menselijk verlangen naar een collectivistische verering, vraagt dus van overheden en maatschappelijk middenveld in ieder geval om een goed sport- en cultuurbeleid, in het belang van de samenleving als geheel.

Of het nu gaat om de focus op een aansprekende popster, een beroemde voetballer of de indrukwekkende kroning van een koning, dit diepe verlangen van mensen, om deel uit te maken een bezielend verband, kan uiteraard ook worden misbruikt. De kans hierop neemt toe als het publieke domein steeds meer zonder waarden raakt; waardeloos wordt. Op de vleugels van het euroscepticisme kunnen bepaalde politici dan stemmen winnen door zich af te zetten tegen vreemdelingen of tegen het proces van de Europese integratie. Als de publieke ruimte leeg is trekt de hardste schreeuwer de meeste aandacht. Zo kon in reactie op de financiële crisis en de vluchtelingencrisis het populisme groeien. Deze ontwikkeling leidde eind januari 2020 tot de ‘British Exit’, waar een meerderheid van de Britten nu alweer spijt van schijnt te hebben. Het Amerikaanse Trumpisme was ook een uiting van populisme. Door zijn aanhangers werd Donald Trump gezien als een held die optrad tegen de bureaucratie in Washington. Gelukkig zijn de goede banden tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten van Amerika weer hersteld met het aantreden van president Joe Biden. Dit herstel van de trans-Atlantische banden is belangrijk omdat de invloed van autocratische leiders in de wereld is toegenomen. Door oorlog, spionage en door middel van hun zetels in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties proberen Rusland en China de internationale politiek te domineren. Het gaat hier om landen die geen deel uitmaken van de westerse cultuur van democratische rechtsstaten, die weinig waardering hebben voor mensenrechten als het recht op zelfexpressie en privacy. Op 9 mei 2023 claimde Poetin op het Rode Plein dat Rusland van buitenaf wordt aangevallen door ‘westerse globalistische elites’ die zich schuldig maken aan ‘Russofobie’ en ‘internationaal terrorisme’. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz zei terecht dat de Europese Unie zich niet moet laten intimideren en met één stem moet blijven spreken.

Wat in de grote strijd tegen autocratie als een soort geschenk kan worden beschouwd is de bewonderenswaardige inzet van de Oekraïners. In hun gevecht voor vrijheid en onafhankelijkheid vormen zij een voorbeeld voor de burgers van de Europese Unie, die soms een wat decadente indruk maken. Het zijn de Oekraïners die de fraaie maar abstracte waarden van de Europese Unie, opgesomd in artikel 2 van het Unieverdrag, concreet weten te maken. Het zijn de Oekraïners die bereid zijn voor die waarden te sterven. Uiteraard vechten de Oekraïners eerst voor hun eigen toekomst. Maar zij vechten ook voor die van Europa als geheel en eigenlijk voor die van de hele vrije wereld. Het gaat om een ruimte zonder binnengrenzen waarin het recht heerst. Het gaat om waarden als democratische rechtsstaat, waarden die lijnrecht tegenover autocratie staan. Het gaat om het voorkomen van de terugkeer naar slavernij in een Russisch imperium. Gezien de tegenstander kan zo’n gevecht niet zonder een vorm van EU-collectivisme. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, weet dat alleen mondjesmaat helpen niet voldoende is. Een beetje helpen is niet helpen. Vandaar dat de Europese Commissie onwrikbare steun geeft aan Zelensky in de vorm van wapens, munitie en training, inclusief persoonlijke morele steun door regeringsleiders als premier Mark Rutte. Op 4 mei 2023 kreeg Zelensky van Rutte bij zijn afscheid terecht een stevige knuffel. Oekraïne heeft zicht gekregen op toetreding tot de Europese Unie. Door het ingezette proces van uitzicht op toetreding tot de Europese Unie en door Oekraïne actief te ondersteunen, in woord en daad, kunnen de Europese lidstaten en burgers bijdragen aan het grote gemeenschappelijk doel: het verslaan van een autoritair slavernij-systeem dat uit is op vernietiging van mensen.

Europadag

Sinds dit jaar wordt in Oekraïne op 9 mei officieel ‘Europadag’ gevierd. Dit is de vervanging van de Overwinningsdag op nazi-Duitsland die Rusland en Oekraïne altijd samen vierden. Aanwezig bij deze eerste viering van ‘Europadag’ in Kyiv was Ursula von der Leyen. Volgens haar verdedigt Oekraïne aan de frontlijn alles wat wij Europeanen koesteren: onze vrijheid, onze democratie, onze vrijheid van denken en onze vrijheid van meningsuiting. ‘Onverschrokken vecht Oekraïne voor de idealen van Europa, die wij vandaag vieren.’ Von der Leyen rekent op de instemming van de lidstaten van de Europese Unie als het gaat om de toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. Ook president Zelensky benadrukte: ‘Onze waarden, veiligheid, ons welzijn, de veiligheid op het continent – dat alles kan alleen voor honderd procent worden gerealiseerd voor Europa mét Oekraïne.’ Maar Zelensky plaatste ook een kritische noot over de getoonde solidariteit door de Europese Unie. Buurlanden als Bulgarije, Hongarije, Polen en Roemenië hanteren allerlei handelsbeperkingen tegen goedkope landbouwproducten uit Oekraïne. Om dit op te heffen zijn krachtige EU-besluiten nodig, want Oekraïne moet exporteren om de strijd vol te kunnen houden. Wanneer het gevecht van Zelensky en zijn volk tegen dictator Poetin deel uitmaakt van het bezielend verband van de Europese Unie, hoeft die oorlog geen jaren meer te duren. Zolang de Europese Unie maar met voldoende ‘power’ optreedt en met één stem blijft spreken.

 

Jan Willem Sap

Voorzitter VDE

Amsterdam, 10 mei 2023

 

Use Facebook to Comment on this Post