Terreuraanslag in Maagdenburg: de noodzaak van een veilige kerstmarkt
Op vrijdagavond 20 december 2024, kort na 19.00 uur, vond een aanslag plaats op de kerstmarkt van de stad Maagdenburg in Duitsland. Daarbij vielen zeker vijf doden en raakten meer dan tweehonderd mensen gewond, van wie 41 zwaargewond. Zij liggen te vechten voor hun leven in het ziekenhuis. De mensen zijn vol onbegrip. Ze zijn verdrietig en boos. Kerst is het feest van de vrede en ruimte voor haat past daar in beginsel niet bij. Tegelijkertijd vertelt ook het kerstverhaal zelf al over dreiging en de moord op kinderen. Jozef en Maria moesten vervolgens met hun kind op de vlucht. In Duitsland heerst nu veel frustratie. Mensen hebben het moeilijk met deze aanslag op hun kerstmarkt en burgers en toeristen voelen zich in Maagdenburg niet meer veilig. De kerstmarkt werd druk bezocht en iedereen had wel slachtoffer kunnen zijn.
Het drama vond plaats doordat dader Taleb A. met een zwarte BMW door de mensenmenigte reed. Al snel kon hij worden gearresteerd. Hij leek alleen te hebben gehandeld. Opmerkelijk is dat hij in een auto toegang kreeg tot de kerstmarkt. Voor een groot deel was de toegang tot de kerstmarkt beperkt door betonblokken die rood en groen waren geschilderd. Maar er was ook een stukje waar de betonblokken ontbraken. Dat was met het oog op een route voor de hulpdiensten wanneer sprake zou zijn van een noodgeval. Absolute veiligheid is een illusie, maar hoe kon de dader zo makkelijk gebruik maken van die route?
Het organiseren van een kerstmarkt vraagt om een grondige voorbereiding. Bij een vergunningaanvraag hoort een veiligheidsplan. Daarbij wordt gebruik gemaakt van zichtbare en onzichtbare maatregelen. Het geheel moet worden goedgekeurd door het politieke bestuur. In Europese steden is sprake van grote alertheid. Veel landen zijn overgegaan tot een verhoging van het dreigingsniveau vanwege de aanslagen in het buitenland en de oorlog in Gaza sinds de aanval van Hamas op 7 oktober 2023. Achteraf is het uiteraard makkelijk praten, maar had men in Maagdenburg niet beter met in- en uitschuifbare paaltjes kunnen werken? Bij een met hoge snelheid aanrijdende auto hadden de paaltjes snel omhoog gemoeten. Men kan bij een route voor nooddiensten ook werken met verplaatsbare voertuigen.
Pijnlijk is dat de dader een buitenlander was. De 50-jarige arts Taleb A. groeide op in Saoedi-Arabië en was in 2006 naar Duitsland gekomen. Hij had afstand genomen van de sharia en maakte zich zorgen over de islamisering van Europa. Hij was boos op de Duitse autoriteiten en had sympathie voor de radicaal-rechtse partij AfD. Maar waarom dan een aanslag op een kerstmarkt met onschuldige burgers in plaats van iets van de Duitse overheid? Was hij al eens veroordeeld wegens dreiging met een aanslag? Taleb A. heeft in berichten op internet blijk gegeven van verwarde en paranoïde opvattingen. Zo scheen hij wraak te willen nemen op Duitsland vanwege tolerantie tegenover islamisten en ‘misdaden’ tegen de Saoedische oppositie. Zo vond hij dat de Duitse regering hem te weinig hielp bij het overbrengen van ex-moslims uit Saoedie-Arabië naar Duitsland. Taleb A. was een geïsoleerde figuur in de wereld van Saoedische vluchtelingen. In ieder geval lijkt het op het eerste gezicht geen jihadistisch gemotiveerde aanslag. Of was hij stiekem toch een geradicaliseerde moslim? Gezien zijn gedrag zal sprake zijn van een stoornis. Hij zal problemen hebben gehad met hechting en relatievorming. Uit onderzoek over integratie is gebleken dat veel mensen met een migratie-achtergrond somber zijn over het politieke systeem in het Westen en vanwege hun afkomst ook discriminatie ervaren. Veel migranten in Europa vinden het gastland niet gastvrij.
De kerstmarkt is een belangrijke traditie. De aanslag lijkt koren op de molen van de spanningen tussen de orthodoxe islam en de westerse cultuur, niet zozeer in rechtstreekse argumentatie maar wel als het gaat om de gewelddadige botsing. Integratie gaat tegenwoordig niet meer alleen over meedoen in de economie, het is een sociaal-culturele issue geworden. Zo’n terreurdaad door de paradoxale Taleb A. heeft politieke gevolgen, net als een aanslag op Donald Trump dat had. In Duitsland stonden economische problemen hoog op de agenda. Veel politici zullen de aanslag in Maagdenburg nu direct in verband brengen met felle standpunten over migratie. Er waren in Maagdenbrug al snel demonstranten met een doek met de woorden ‘Remigratie’. In een democratische rechtsstaat vormt het een uitdaging in de komende verkiezingen goed om te gaan met de spanningen rond migratie om grote teleurstellingen te voorkomen. De extreem-rechtse AfD zal hiervan waarschijnlijk gaan profiteren.
Amsterdam, 28 december 2024
Jan Willem Sap
Voorzitter VDE