De Europese Politieke Gemeenschap is een duidelijk signaal tegen Poetin
De Europese Politieke Gemeenschap is een duidelijk signaal tegen Poetin
De agressie van Rusland is uit de hand gelopen. Daarom is het politiek gezien een goede zaak dat alle ‘beschaafde’ landen van Europa de handen ineen hebben geslagen. Op 6 oktober 2022 vond in Praag de oprichting plaats van een nieuwe club van 44 staten, de Europese Politieke Gemeenschap. Dit idee komt uit de koker van president Macron van Frankrijk, een regeringsleider met een visie op de verantwoordelijkheid van Europa. Het ging nu even niet over markt, competitie en euro, het ging over wat Europa samenbindt als het gaat om het politieke belang van de vrede en de waarden van een democratie met vrijheidsrechten. Vrijwel alle leiders van Europa waren aanwezig, behalve uiteraard die van Rusland en Wit-Rusland. De leiders van de landen van de Europese Unie konden informeel overleggen met regeringspersonen uit bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Noorwegen, maar ook Turkije, Servië, Oekraïne, Moldavië en Georgië. Uiteraard kennen we reeds de Raad van Europa uit 1949. Maar bij de Europese Politieke Gemeenschap spelen meer strategische en politieke belangen, zowel in de strijd tegen Rusland als in de discussie over de toekomst van de Europese Unie en met name geografische uitbreidingen. Het zal ook een Franse poging zijn om het militair sterke Verenigd Koninkrijk in politiek opzicht meer aan het continent te binden.
Want de Russische president Poetin streeft er naar de leiding te krijgen op het Europese continent als de Amerikanen zijn afgezwaaid. Daarom hoopt hij dat Amerika zich terugtrekt uit Europa en dienen internationale verbanden zwakker te worden, vandaar het stimuleren van populisme, extreem nationalisme en Amerikaans isolationisme door Poetin. Maar er is een groot verschil tussen de wereldorde van Athene en de wereldorde van Sparta, tussen democratie en autocratie. De landen van de Europese Politieke Gemeenschap willen graag bij de democratische wereldorde horen. De Europese Politieke Gemeenschap is een club tegen de verdeeldheid, een steun in de rug van mensen die strijden tegen autocratisch bestuur. Nu een grotere oorlog dreigt – hopelijk niet de derde wereldoorlog – moet er gekozen worden. De essentie van de westerse cultuur is in het geding: de strijd voor menselijke waardigheid, vrijheid, gelijkheid, democratie en rechtsstaat. In 2014 heeft het Westen te naïef gereageerd toen Poetin de Krim annexeerde; men was onverantwoordelijk. Vanaf toen had het Westen sterke legers moeten gaan opbouwen, maar dat is te weinig gebeurd.
De bijeenkomst in Praag was een belangrijk symbolisch signaal van eendracht tegen Poetin, die erg gefrustreerd moet zijn. Poetin heeft Kiev, waar hij dacht met bloemen te worden ontvangen, niet kunnen veroveren. De hersendood verklaarde NAVO is door zijn acties weer springlevend geworden. Poetin beseft dat iedereen in de wereld weet dat er sprake was van nep-referenda en illegale annexaties. Ook ziet hij het Russische volk steeds onrustiger worden. Het conflict is namelijk door Westerse wapens veel breder geworden dan met Oekraïne alleen. Poetins redevoering op 30 september 2022 was dan ook een expliciete oorlogsverklaring tegen de Westerse landen. Volgens Poetin willen zij hun ongebreidelde dominantie behouden. ‘Het Westen wil ons verzwakken en opsplitsen’, aldus Poetin. Zo probeert hij de mobilisatie te rechtvaardigen. Poetin redeneert duidelijk vanuit de oude frustratie van Rusland over het uit elkaar vallen van het Warschau Pact.
Met genoemde redevoering tegen het Westen probeerde Poetin ook de aandacht af te leiden van zijn operatie in Oekraïne, een oorlog die voor hem niet lekker loopt. Op het slagveld is er sprake van Oekraïens succes, zoals de bevrijding van Lyman. Door nucleair te dreigen hoopt Poetin op een wapenstilstand om daarna te proberen met extra troepen weer op te rukken. Juist nu is het zaak voor het Westen om niet bang te zijn en door te pakken. Je moet er voor uitkijken dat de angst voor escalatie leidt tot het accepteren van intimidatie door een pestkop. Terecht hebben de Amerikanen aangegeven dat zij niet bang zijn voor intimidatie en dat eventuele inzet van kernwapens door Poetin hard zal worden bestraft. Als het moet is de NAVO vanuit de lucht in staat heel hard uit te halen. De tijd van Westerse de-escalatie tegenover Poetin is voorbij. Er worden met hem geen biertjes meer gedronken bij een sportevenement. Door de successen van Zelensky en zijn soldaten kan deze oorlog niet anders dan het einde van Poetin betekenen. Een bijzondere gebeurtenis is de beschadiging op 8 oktober 2022 van de bewaakte weg- en spoorbrug, geopend in 2018, die het geannexeerde schiereiland De Krim verbindt met Rusland, waardoor de bevoorrading van het Russische leger bemoeilijkt lijkt te worden. Was het een vrachtwagen, een boot of een raket? Zelensky benadrukte het streven naar een toekomst zonder bezetters op het hele grondgebied.
Uit de felle redevoering van Poetin tegen het Westen, met allerlei verzonnen argumenten en bangmakerij met kernwapens, blijkt dat hij in paniek is. Er zijn immers al 60.000 Russen dood door zijn oorlog. Dat moet hij aan de mensen thuis gaan uitleggen. Dus zoekt hij steeds nieuwe rechtvaardigingen voor zijn strijd; de soldaten zouden niet voor niets doodgaan maar in een zogenaamde heroïsche strijd tegen het neokoloniale en decadente Westen. Zullen de Russische burgers in dat verhaal trappen? Door alle staatspropaganda zullen veel Russen dat misschien doen. Behalve als signaal van de democratische wereldorde tegen Poetin, is de nieuwe Europese Politieke Gemeenschap ook bedoeld om spanning weg te nemen tussen de Europese Unie en de andere landen in Europa, die in ‘de wachtkamer’ zitten. Bij onzorgvuldig uitbreiden kan de Unie onbestuurbaar worden, terwijl juist nu van de Europese Unie een geopolitieke rol en meer slagvaardig optreden mag worden verwacht. Binnen Europa moet de Europese Unie zowel eenheid als goed nabuurschap uitstralen, opdat geheel Europa achter Oekraïne blijft staan, ook in deze lastige tijd van energiecrisis en inflatie.
Jan Willem Sap
Voorzitter VDE
8 oktober 2022