De Chinese ambassadeur in Parijs over de onafhankelijkheid van Oekraïne
Terwijl de Franse president Emmanuel Macron een paar weken daarvoor in China gemeenschappelijke ambities had besproken, wekte de Chinese ambassadeur Lu Shaye in Parijs de woede op door vraagtekens te plaatsen bij de onafhankelijkheid van Oekraïne. In een interview op de Franse televisie op 21 april 2023 werd aan Lu Shaye gevraagd of de in 2014 door de Russen veroverde Krim in zijn ogen tot de Oekraïne behoorde. Lu Shaye antwoordde dat het eraan ligt op welke wijze men tegen het probleem aankijkt. Hij vertelde dat het niet zo eenvoudig ligt, dat de Krim vroeger bij de Sovjet-Unie hoorde en dat voormalige Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov de Krim had geschonken aan Oekraïne (1954). Vervolgens benadrukte de interviewer dat de Krim volgens internationaal recht onderdeel van Oekraïne is. Daarna zei Lu Shaye dat landen die vroeger tot de Sovjet-Unie behoorden geen effectieve status hebben in het internationale recht. Er zou geen internationale overeenstemming zijn die hun status als soevereine staten concretiseert. Het recente aanbod van China om vrede te bewerkstellingen in Oekraïne kreeg opeens een andere lading.
In de Baltische staten veroorzaakte het interview uiteraard consternatie. Met de provocerende opmerkingen gaf Lu Shaye ruimte aan Poetin om voormalige Sovjet-republieken te blijven beschouwen als vallend onder het beheer van Moskou. Dan gaat het bijvoorbeeld om de status van de Baltische staten, Georgiė en Oekraïne. Dit is precies het punt waar de Baltische staten zo bang voor zijn. Volgens de ministers van Buitenlandse Zaken van Letland (Edgars Rinkvis) en Litouwen (Gabrielius Landbergis) diende China deze opmerkingen van Lu Shaye direct in te trekken. De status van vroegere Sovjet-republieken als de Baltische staten en Oekraïne is wel degelijk vastgelegd in het internationale recht.
Op maandag 24 april 2023 nam het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken afstand van de uitlatingen van Lu Shaye. Na de ontbinding van de Sovjet-Unie (1991) heeft elke deelrepubliek van de Sovjet-Unie volgens Peking de status van een soevereine staat. De opmerkingen van Lu Shaye zouden slechts een persoonlijk perspectief zijn; hij zou hebben gesproken als privépersoon. Mogelijk dat hij had bedoeld te zeggen dat de grensconflicten nog niet allemaal zijn opgelost. Toch is de kans klein dat hier sprake is van een volledige misser. Lu Shaye is een nationalistische diplomaat die het vaker opneemt voor de imperialistische ambities van China. Er lijkt sprake van het opgooien van een balletje om te kijken hoe er wordt gereageerd. Door de opmerkingen van Lu Shaye laat China aan de wereld immers zien dat het de zorgen van Moskou over de veiligheid van Rusland serieus neemt. Poetin kon het niet meer aanzien dat Oekraïne zich afwendde van Rusland en steeds meer aansluiting zocht bij de waarden van de democratische Unie. China spreekt een soort begrip uit voor de mening van Poetin dat Rusland wordt bedreigd door de NAVO. De Chinezen lijken een waarschuwende les te hebben getrokken uit het uit elkaar vallen van de Sovjet-Unie.
Eerder in zijn loopbaan heeft de Chinese ambassadeur ‘buitenlandse krachten’ ervan beschuldigd achter de massaprotesten te zitten die uiteindelijk hebben geholpen het strikte Chinese inzake COVID te beëindigen. Tevens heeft Lu Shaye gepleit voor ideologische heropvoeding van de bevolking van Taiwan nadat China, na een hypothetische verovering, het gezag over het eiland zou hebben hersteld. De bevolking van Taiwan zou volgens Lu Shaye zijn vergiftigd met anti-Chinese propaganda. Door de heropvoeding moeten de burgers weer ‘patriottisch’ worden. De uitlatingen van Lu Shaye illustreren dat Oekraïne en het Westen voorzichtig moeten zijn inzake de pogingen van China om op te treden als bemiddelaar in Oekraïne. Het zou best eens kunnen dat het autocratische China, als het erop aankomt, de Russische agressie gewoon steunt. Mogelijk is Lu Shaye een soort voorhoederspeler en wil Peking in de loop van de tijd gaan schuiven in die richting.
Uit alles blijkt wel dat de aanval van Poetin op de Oekraïne ook China in een lastig pakket heeft gebracht. Enerzijds beschouwt China zichzelf als een vriend van Rusland, een despotisch en corrupt land. Anderzijds benadrukt China het belang van soevereiniteit en zelfbeschikking, hoewel dat volgens Peking weer niet geldt voor Taiwan. Ten onrechte zien de Chinezen Taiwan als slechts een afvallige provincie. Als er een conflict komt tussen de Verenigde Staten van Amerika en China over Taiwan, moet duidelijk zijn waar de Europese Unie staat. Josep Borrell Fontelles, de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, vindt het belang van Taiwan niet alleen een zaak van China en de Verenigde Staten van Amerika. Taiwan is economisch en technologisch belangrijk voor Europa. Hij riep de lidstaten van de Unie op om te gaan patrouilleren door de straat van Taiwan, zodat duidelijk is dat Europa zich inzet voor de vrijheid van scheepvaart in dit cruciale gebied. Gezien de waarden waar de Europese Unie voor staat is het de vraag of een imperialistisch China een goede partner kan zijn voor de lidstaten van de Europese Unie. De uitlatingen van Lu Shaye zijn disrespectvol naar de Oekraïners die ook voor ons vechten. Vanwege de uitlatingen kan worden getwijfeld aan de bereidheid van China om de agressie van Poetin in Oekraïne te bedwingen.
Jan Willem Sap
Voorzitter VDE
Amsterdam, 28 april 2023