Trumpisme en Europa
Nadat Donald Trump eerder Hillary Clinton had verslagen, nu dan Kamala Harris. Het was ook lastig voor Kamala Harris als zittende vicepresident wanneer veel burgers, ook Democraten, geen voortzetting willen van het huidige beleid. Het heeft tevens niet geholpen dat Joe Biden bepaalde mensen vuilnis is gaan noemen, daar hebben de Republikeinen direct politiek voordeel uitgehaald. Had het gescheeld als niet Kamala Harris maar Tim Walz het tegen Donald Trump had opgenomen? De indruk ontstond dat de man-vrouw verhouding meespeelde in de campagne, ook al was het op de achtergrond. Dit roept om nader onderzoek. In de Europese Unie is wel een vrouw aan de macht, Ursula von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie, en zij krijgt steeds meer gezag.
In deze steeds grimmiger wordende wereld lijken zogenaamde sterke leiders en nationalisme te winnen. Veel mensen hebben genoeg van de globalisering. De overwinning van Trump was waarschijnlijk ook een afrekening met een doorgeschoten woke denken of doorgeschoten multiculturalisme, een nadruk op groepsidentiteiten, die werden ervaren als negatief voor het gevoel van Amerikaanse grootsheid en eenheid. De meerderheid van de Amerikanen heeft zich naar binnen gekeerd. Internationalisering, vrije handel en wandel, klimaatbeleid voor de wereld, het spreekt ze minder aan dan de beloften van de zakenman Donald Trump over meer economische groei en financiële zekerheid voor de Amerikanen. Radicaal rechtse politici in Europa zullen zich door deze overwinning van Donald Trump gesteund voelen. Daar zal het zelfvertrouwen verder groeien. Als het gaat om verzet tegen migratie zijn overeenkomsten aanwezig tussen het Trumpisme, het referendum over Brexit in 2016 en de winst van de PVV. In die zin is de uitslag in Amerika dus weer niet zo heel verrassend. Kamala Harris heeft ook geen slechte campagne gevoerd, maar zij was niet altijd duidelijk over haar toekomstige buitenlands beleid. Kan Amerika een vuist maken tegen China?
Voor de Europese Unie heeft de overwinning van Donald Trump grote gevolgen als het gaat om de defensie-uitgaven. Want Donald Trump is geen Atlanticus zoals Joe Biden. De Tweede Wereldoorlog is voor veel Amerikanen al heel lang geleden. Nu zal de Europese Unie zelf veel meer moeten gaan investeren in een eigen defensie-poot, hopelijk binnen een verantwoordelijke NAVO. Maar Donald Trump heeft niet zoveel op met het bondgenootschap. Mogelijk dat de winst van Trump het gevolg zal hebben dat Europa gaat opstaan, dat er op termijn een eigen Europese defensie-industrie wordt opgetuigd en dat er een Europees leger komt. Nieuw defensiebeleid zal wel een bepalende invloed gaan krijgen op de begrotingen van de regeringen van de lidstaten van de Europese Unie. Zitten die daar op te wachten? Zijn de lidstaten bereid te investeren? Kan de Europese Unie zich ontwikkelen tot een echte veiligheidsgemeenschap? Zijn op dit punt van Frankrijk en Duitsland concrete initiatieven te verwachten? In ieder geval zullen de Europese lidstaten van de Unie elkaar meer nodig hebben. Een effect van het Trumpisme zal ook zijn dat Oekraïne mogelijk over minder wapens gaat beschikken. Het is de vraag of dat goed uitpakt voor Zelensky. Misschien komt er wel een opgelegd vredesbestand door Trump en Poetin. Als baas van de NAVO gaat oud-premier Mark Rutte het behoorlijk druk krijgen.
Amsterdam, 6 november 2024
Jan Willem Sap
Voorzitter VDE